عصب سیاتیک از جمله بزرگترین و طولانی ترین عصب ها در بین اعصاب بدن می باشد که در عین حال درگیری ان می تواند برای بیماربسیار درد سرساز هم باشد.

درد سیاتک به دلیل محدودیت حرکتی یکی از شایع ترین علل ناتوانی و درد در دنیا می باشد.

عصب سیاتیک که از ناحیه تحتانی ستون مهره ها و از مجاورت دیسک های پایینی کمر منشا گرفته و به سمت استخوان لگن و با سن امتداد می یابد و سپس از پشت ران وارد ساق پا می شود.

عصب سیاتیک وقتی درگیر می شود ممکن است هر نقطه ای از عصب درد را نشان دهد در شرایطی که بقیه قسمت ها فاقد درد باشد.

با توجه به اینکه رگ سیاتیک در پشت ساق پا به دو شاخه تقسیم می شود، یکی از پشت ساق پا به کف پا می رود ودیگری از کناره خارجی ساق و روی مچ پا می گذرد ، بنابراین ممکن است فردی دارای درد تنها در قسمت خارجی ساق پا و بدون کمردرد باشد اما علت ، درد سیاتیکی است.

درد سیاتیک چیست ؟

بیماری سیاتیک به صورت کلاسیک به دردی گفته می شود که در قسمت تحتانی کمر ی یا باسن ایجاد می شود و در پا انتشار می یابد و با سوزن سوزن شدن پا و ضعف پا همراه است.

علائم سیاتیک ممکن است دارای طیفی از علایم از کمردرد تا ناله پاها باشد.

درد سیاتیک ممکن است به علت فشار دیسک کمر روی این عصب ایجاد شود و یا ناشی از تحریک مهره های جابجا شده در کمر باشد یا حتی اسپاسم یک عضله در لگن به نام پریفورمیس می تواند موجب تحریک عصب سیاتیک شود.

باید بدانیم سیاتیک و دیسک کمر به نوعی تعاریف مختلف یک واژه می باشند.

ما امروزه در کیلنیک های پیشگام با بیمارانی برخورد می کنیم که مثلا با درد زانو مراجعه می کنند و قصد تعویض مفصل را دارند درحالیکه علت اصلی مشکل آنها یک درد نامعمول سیاتیک می باشد و وقتی بیمار درمان دقیق و پیشرفته سیاتیک را دریافت می کند کلا تعویض مفصل را فراموش می کند.

و با درمان غیرجراحی سیاتیک دردش فراموش می شود.

این درد در مردان بیشتر شیوع دارد گرچه در زنان و خصوصا بعد از بارداری هم کم دیده نمی شود.

این درد معمولا در افراد با سن و سال بین 30 تا 50 سال شایع تر است اما امروزه و با شیوع زندگی پشت میز نشینی و بر عکس گاهی حرکات غلط در باشگاه های ورزشی این بیماری را در هر سنی حتی نوجوانان می بینیم.

بسیاری از بیماران سیاتیک صرفا به عنوان یک درد انتشاری از لگن به پشت ران و ساق پا می دانند در حالیکه ممکن است درد به صورت کلاسیک نباشد و مثلا بینار گاهی فقط در یک قسمت از مسیر عصب سیاتیک یا حتی فقط انگشت پا درد را احساس کند.

علائم درد سیاتیک چیست؟

برخی از علائم و نشانه‌های شایع درد سیاتیک به شرح زیر می‌باشند:

• درد در قسمت پایین کمر و ستون فقرات شروع می‌‌شود و تا ناحیه باسن و ساق پا امتداد پیدا می‌کند.
• درد تیر کشنده که با احساس سوزش در ناحیه آسیب دیده همراه می‌‌شود.
• بدتر شدن درد در هنگام عطسه کردن یا سرفه کردن
• بی حسی
• سوزن سوزن شدن
• ضعف عضلانی
• بروز درد که معمولاً در یک طرف از بدن احساس می‌شود.

در اکثر موارد درد در قسمت پایین کمر و ناحیه باسن احساس می‌‌شود و برخی از بیماران دچار درد یک یا هر دو پا نیز خواهند شد.

شدت بروز درد سیاتیک در همه افراد یکسان نیست و برخی از افراد درد را به صورت یک درد مبهم احساس می‌‌کنند و برخی دیگر آن را به صورت یک درد تیر کشنده غیر قابل تحمل تجربه خواهند کرد.

چه عواملی باعث بدتر شدن درد سیاتیک می‌شود؟

اگر چه بد تعداد زیادی از افراد دچار علائم سیاتیک هستند و اکثر آنها نمی‌دانند که تغییر برخی عادات رفتاری شان می‌تواند به تسکین درد کمک کند.

در بخش زیر به مواردی اشاره می‌کنیم که باعث بدتر شدن علائم سیاتیک می‌شوند.

پوشیدن کفش نامناسب و پاشنه بلند

اگر شما دچار درد سیاتیک هستید و نمی‌‌توانید علت آن را پیدا کنید شاید کفش پاشنه بلندی که می‌پوشید باعث بروز درد شده است.

کفش پاشنه بلند باعث می‌شود که وزن بدن به طور یکسان در ناحیه پا توزیع نشود و به قسمت جلوی پا فشار بیشتری وارد گردد و ناخواسته ران به سمت جلو هدایت شود.

هنگامی که شما به مدت طولانی با کفش پاشنه بلند خود راه می‌روید یا می‌ایستید لگن به سمت جلو هدایت می‌‌شود و به عضله همسترینگ فشار بیشتری وارد می‌گردد و دچار کشیدگی خواهد شد.

از آنجایی که عصب سیاتیک که در مجاورت عضله همسترینگ قرار دارد توانایی تحمل کشش و فشار ایجاد شده را نخواهد داشت و دچار آسیب دیدگی می‌شود.

پوشیدن کفش پاشنه بلند و به طور کلی کفش نامناسب باعث می‌‌شود که پاها در شرایط نامطلوبی قرار بگیرند به همین دلیل شما باید سعی کنید که از کفش مناسب پای خود استفاده کنید که پاشنه متوسطی دارد.

انواع خاصی از کفی طبی در بازار وجود دارد که مخصوص افراد مبتلا به درد سیاتیک می‌باشد.

حمل کردن اشیا در جیب عقب

اگر شما هم جزو آن دسته از افرادی هستید که همیشه گوشی موبایل، کیف پول و سایر وسایل حجیم و سنگین خود را در جیب عقب تان قرار می‌دهید ناخواسته باعث تحریک عصب سیاتیک خواهید شد.

اگرچه این امر به عنوان یکی از علل سیاتیک شناخته نمی‌شود تعداد زیادی از افرادی که دچار درد عصب سیاتیک هستند ادعا می‌کنند که قرار دادن وسایل بزرگ در جیب عقب باعث بروز علائم آنها شده است.

هنگامی که شما می‌نشینید وسایل موجود در جیب عقب تان باعث تحت فشار قرار گرفتن عضله پیریفورمیس و عصب سیاتیک که در مجاورت آن قرار دارد خواهد شد.

اکنون تصور کنید که کیف پول شما بسیار بزرگ است و آن را همیشه در جیب عقب تان قرار می‌دهید.

پوشیدن شلوار تنگ

آیا شما معمولاً از پیراهن، شلوار یا دامن تنگ استفاده می‌کنید؟ شاید باور نکنید اما پوشیدن لباس تنگ باعث بروز درد سیاتیک خواهد شد زیرا در چنین شرایطی فشار بسیار زیادی به ناحیه لگن، باسن، پا و در برخی موارد قسمت پایین کمر و ستون فقرات وارد می‌گردد.

تحت فشار قرار گرفتن مداوم این نواحی باعث می‌شود که به عصب سیاتیک و نواحی مجاور فشار وارد شود و شما دچار درد و ناراحتی خواهید شد.

ما از شما نمی‌خواهیم که سبک لباس پوشیدن خود را تغییر دهید اما بهتر است لباس شما به اندازه کافی گشاد باشد که باعث فشرده شدن عصب سیاتیک نشود.

نشستن به مدت طولانی

نشستن به مدت طولانی نیز باعث بدتر شدن یا تحریک درد سیاتیک خواهد شد.

نشستنی که دیگر از عواملی است که فشار زیادی را به عضله باسن و قسمت پایین کمر و عصب سیاتیک وارد می‌کند.

هنگامی که شما راه می‌روید فضای بهتری در اختیار عصب سیاتیک قرار می‌‌گیرد و گردش خون در این نواحی افزایش پیدا می‌‌کند.

اگر شما در طول روز مدت زیادی می‌نشینید می‌توانید از میز ایستاده استفاده نمایید یا در فواصل زمانی کوتاه و بلند شوید و کمی قدم بزنید تا از میزان فشار بر عصب سیاتیک کاسته شود.

در صورتی که شما بتوانید هر یک ساعت یک بار چند دقیقه راه بروید و با انجام دادن حرکات کششی پا و کمر بپردازید علاوه بر افزایش گردش خون در نقاط مختلف بدن به آزاد شدن عصب سیاتیک نیز کمک خواهید کرد.

چاقی و نداشتن فعالیت جسمی

اگر شما دچار چاقی و اضافه وزن هستید و به اندازه کافی ورزش نمی‌کنید احتمال آنکه دچار درد سیاتیک شوید بسیار زیاد است.

اضافه وزن به ویژه در قسمت میانی بدن فشار زیادی را به ناحیه لگن و قسمت پایین کمر وارد می‌کند. نداشتن فعالیت جسمانی و ورزش نکردن باعث می‌شود که درد سیاتیک در بلند مدت بدتر شود.

در صورتی که شما از فعالیت جسمانی ندارید و هرگز به بدن خود برای قوی تر شدن و داشتن انعطاف بیشتر کمک نمی‌کنید زمینه بروز بیماری‌های مختلف را فراهم می‌نمایید.

ورزش کردن در طول روز و کاهش وزن اضافی و انجام دادن حرکات کششی باعث می‌شود که درد سیاتیک کاهش پیدا کند و احتمال بروز این درد به حداقل برسد.

روش‌های درمان درد سیاتیک

اگر درد با انجام کارهای ساده‌ی خود مراقبتی بهبود پیدا نکرد، پزشک یکی از راه‌های درمانی زیر را پیشنهاد خواهد داد:

داروها

انواع داروهایی که برای درد سیاتیک تجویز می‌شوند، عبارتند از:

• داروهای ضد التهابی
• داروهای شل کننده عضلات
• داروهای مخدر
• داروهای ضد افسردگی تری سیکلیک (Tricyclic antidepressants)
• داروهای ضد تشنج

فیزیوتراپی

زمانی که درد شدید و حاد می‌شود، پزشک به کمک فیزیوتراپیست، یک برنامه درمانی توانبخشی برای بیمار طراحی می‌کند تا حدود زیادی از آسیب‌های بعدی جلوگیری کند.
این طرح درمانی شامل اصلاح ساختار قامتی و طرز نشستن و ایستادن، تقویت ماهیچه‌های کمر و افزایش انعطاف پذیری است.

تزریق استروئید

در برخی از موارد تزریق کورتیکواستروئید (corticosteroid) تجویز می‌شود، دارو به ناحیه‌ای که اطراف آن ریشه‌های عصبی وجود دارد تزریق می‌شود.

کورتیکواستروئید با کنترل التهاب نواحی اطراف عصب تحریک شده به بهبود درد کمک می‌کند.

جراحی

در شرایطی که فشردگی رشته‌های عصبی باعث ضعف قابل توجه و از دست دادن کنترل در دفع مدفوع و ادرار شود و یا شدت درد به مرور افزایش پیدا کرده و بدتر شود و به دیگر درمان‌ها پاسخ ندهد بیمار تحت جراحی قرار خواهد کرد.

جراح، زایده‌های استخوانی یا بخشی از دیسک متورم را که به اعصاب فشار وارد کرده را در طی عمل خارج خواهد کرد.

درمان‌های خانگی و غیرجراحی برای درد سیتیک

درمان‌های خود مراقبتی و انجام یک سری کارهای بسیار ساده به بسیاری از بیماران کمک می‌کند.

استراحت کردن به مدت یک روز یا چند روز ممکن است باعث احساس راحتی در بیمار شود، اما فراموش نکنید که بی حرکتی طولانی مدت باعث بدتر شدن علائم بیماری خواهد شد.

دیگر درمان‌های خود مراقبتی کمک کننده شامل:

• کمپرس سرد: در ابتدای شروع درد، قرار دادن کمپرس سرد روی محل درد تا ۲۰ دقیقه باعث احساس راحتی بیمار خواهد شد.

این کار را باید چندین بار در طول روز تکرار کرد. اگر کمپرس سرد در منزل موجود نیست، میتوان از مقداری نخود فرنگی یخ زده که دور حوله‌ای تمیز پیچانده شده، استفاده کرد.

• استفاده از گرما: بعد از دو یا سه روز، از گرما روی محل درد استفاده کنید.

کمپرس گرم، پتو‌ی برقی و یا پدهای حرارتی که می‌توان روی آنها نشست تا حدود زیادی کمک کننده خواهد بود.

• ورزش‌های کششی: این دسته از حرکات ورزشی باعث می‌شود که بیمار حس بهتری داشته و فشردگی ریشه‌های عصبی تا حد زیادی کم شود.

در طی انجام این ورزش‌ها از حرکات شدید، پیچشی و تکان دهنده پرهیز کنید.