شير مادر در پنج روز اول به‌صورت آغوز ( کلستروم ) است که حجم آن کم ولي سرشار از پادتن‌ها هست.

بنابراين نقش آغوز تنها تغذیه‌ای نيست و بيشتر ايمني-تغذیه‌ای هست.

ازآنجا که طي اين مدت نوزاد از ذخاير بدن خود استفاده می‌کند، کاهش 7% از وزن در پنج روز اول کاملاً طبيعي است ( اين کاهش وزن به‌سرعت جبران می‌شود، به‌طوری‌که وزن روز دهم با وزن هنگام تولد برابر می‌گردد و سپس منحني رشد وزني ادامه می‌یابد ).

شير بينابيني از روز پنجم تا آخر هفته دوم ترشح می‌شود که هرچند هنوز ترکيب آن به آغوز شباهت دارد، ولي يک دوره صعودي افزايش حجم شير است تا نيازهاي غذايي رشد سريع شيرخوار را تأمین کند و مطابق با این نیازها ترکیبات شیر مادر تنظیم می‌شود.

بعدازاین دوره، شير رسيده ترشح می‌شود.

ترکیبات شیر مادر چیست؟

همانند هر ماده غذایی دیگری شیر مادر نیز از یک سری مواد مختلف تشکیل‌شده است که همه این‌ها در کنار هم شیر مادر را می‌سازند.

مهم‌ترین عناصر تشکیل‌دهنده ترکیب شیر مادر عبارت‌اند از:
• درشت  مغذی‌ها
o آب
o کربوهیدرات
o لیپید
o پروتئین
• ترکیبات زیست فعال
o ایمونوگلوبین‌ها
o هورمون‌ها
o آنزیم‌ها
• ریزمغذی
o ویتامین‌ها
o مواد معدنی

آب

حدود ۹۰ درصد شیر مادر از آب تشکیل شده است و ۴ درصد دیگر آن را نیز می توان در این آب یافت.

بدن انسان تقریباً در هر کاری که انجام می دهد و برای هر عملکردی، به آب احتیاج دارد.

آب موجود در شیر، کودک را هیدراته نگه می دارد و به تنظیم دمای بدن، روان کردن حرکت مفاصل و محافظت از اندام ها کمک می کند.

کربوهیدرات

کربوهیدراتها منبع انرژی شماره یک بدن هستند.

کربوهیدرات اصلی موجود در شیر مادر، قند شیر یا همان لاکتوز است.

شیر مادر در مقایسه با شیر گاو، لاکتوز بسیار بیشتری دارد.

لاکتوز نه تنها منبع اصلی انرژی برای رشد و نمو کودک را فراهم می کند بلکه با رشد بیشتر مغز نیز مرتبط است.

سایر کربوهیدراتهای موجود در شیر مادر مانند الیگوساکاریدها برای تقویت باکتریهای سالم در روده مورد نیاز هستند.

این باکتری ها برای محافظت از سیستم گوارش و مبارزه با اسهال نوزادان بسیار مفید هستند.

سلولهای زنده

میلیون ها سلول زنده در شیر مادر موجود است.
اینها شامل گلبولهای سفید خون و همچنین سلولهای بنیادی تقویت کننده سیستم ایمنی هستند که ممکن است به پیشرفت و ترمیم اعضای بدن کمک کنند.
یک شیر خوار در اوایل دوران شیردهی، می تواند روزانه ۱۰۱۲ گلبول سفید را از طریق شیر مادر مصرف کند!

لیپیدها (چربی ها)

لیپیدها فقط حدود ۴ درصد از شیر مادر را تشکیل می دهند، اما ۵۰ درصد کالری هایی که کودک شما از طریق شیرتان دریافت می کند را نیز تأمین می کنند.
چربی ها منبع اصلی انرژی، کلسترول و اسیدهای چرب ضروری مانند DHA هستند.
آنها برای رشد مغز، سیستم عصبی و بینایی کودک شما ضروری می باشند.
لیپیدها همچنین مسئول وزن گیری کودک در سن رشد هستند.
شیر مادر باید حاوی تمام لیپیدهای مورد نیاز کودک باشد.
اگر شما رژیم غذایی گیاهخواری دارید، بهتر است درمورد مصرف مکمل های DHA با پزشک خود مشورت کنید.

آنتی بادی ها

آنتی بادی ها به عنوان ایمونوگلوبولین ها هم شناخته می شوند.

پنج شکل اساسی آنتی بادی وجود دارد و همه آنها را می توان در شیر مادر یافت.

شیر مادر مانند اولین واکسن کودک است.

این ماده حاوی آنتی بادی هایی است که با باکتری ها، ویروس ها، قارچ ها و انگل ها مبارزه می کند.

خواص ایمنی موجود در شیر مادر همچنین می تواند کودک شما را از سرماخوردگی، عفونت گوش، استفراغ، اسهال و سایر عفونت های خطرناکی که بر نوزادان و کودکان تأثیر می گذارد، محافظت کند.

ویتامین ها و مواد معدنی

ویتامین ها و مواد معدنی، مواد مغذی ای هستند که از رشد سالم و عملکرد اندامها پشتیبانی می کنند و همچنین به ساخت دندان ها و استخوان های کودک کمک می کنند.
ویتامین ها به حفظ سلامت استخوان ها، چشم ها و پوست کمک می کنند.
آنها همچنین به جلوگیری از بیماری هایی مانند کمبود ویتامین سی و نرمی استخوان کمک می کنند.
شیر مادر حاوی ویتامین هایی است که برای رشد کودک شما در سن رشد لازم است.

فواید شیرمادر برای مادر

شیردهی احتمال بارداری مجدد را کاهش می دهد.

مادرانی که به نوزاد خود شیر داده اند، از بیماری پوکی استخوان، سرطان سینه، سرطان رحم، سرطان تخمدان، دیابت نوع ۲ و سلیاک (عدم تحمل گلوتن گندم) در امان می باشند.

شیردهی موجب کاهش وزن مادر می شود.
مادر مقدار زیادی کالری را برای ساخت شیر از دست می دهد، در نتیجه افزایش وزن دوران بارداری اش کاهش می یابد.

مکیدن سینه مادر باعث ترشح هورمونی می شود که این هورمون، رحم را به سرعت به حالت اول خود برمی گرداند.

از نظر اقتصادی ارزان ترین شیر و مناسب ترین شیر برای نوزاد، شیر مادر است.

مادری که شیر خود را به کودک می دهد، از نظر روحی و جسمی رشد می کند، کمتر احساس خستگی و اضطراب و دلواپسی می کند و حسی قوی برای برقراری ارتباط با نوزاد خود دارد.

از کجا بفهمیم که مقدار شیر مادر برای تغذیه نوزاد کافی است؟

نوزاد غالبا هر ۸ تا ۱۲ ساعت یک بار، شیر می خواهد.

نوزاد ۱۰ تا ۱۵ دقیقه از هر سینه مادر شیر می خورد.

نوزاد باید حداقل ۶ عدد پوشک را در روز خیس کند.

در ماه اول، نوزاد حداقل ۳ بار در روز مدفوع می کند.

مدفوع نوزاد زرد و نرم می باشد.

نوزادان در ابتدا، وزن کم می کنند. اما در عرض ۲ هفته تغذیه با شیر مادر، به وزن اولیه خود می رسند.

نوزاد از ابتدای تولد تا ۴ ماهگی، باید ۱۱۳ تا ۱۱۷ گرم در هفته، وزن زیاد کند.