فشار خون بالا چیست؟
فشار خون بالا بیماری شایعی است که در آن فشار بالای خون در مقابل دیواره‌ی عروقی که خون را از قلب به دیگر قسمت‌های بدن حمل می‌کنند، در طولانی مدت باعث به وجود آمدن بیماری‌هایی مانند بیماری‌های قلبی می‌شود.
فشار خون به مقدار خونی که قلب پمپ می‌کند و مقدار مقاومت شریان‌ها در برابر جریان خون بستگی دارد.
هرچه قلب بیشتر کار کند و خون بیشتری پمپ کند و شریان‌ها باریک تر باشند، فشار خون بالاتر می‌رود.
فشار خون با دو عدد گزارش می‌شود: فشار خون سیستولیک (عدد بالایی) برابر است با فشار در شریان‌ها هنگامی که قلب منقبض می‌شود.
فشار خون دیاستولیک (عدد پایینی) برابر است با فشار در شریان‌ها هنگامی که قلب شل می‌شود.
شیوع و پیش آگهی فشار خون بالا
حدود ۱۷/۵ میلیون نفر در ایران، فشار خون بالا دارند.
یکی از جنبه‌های خطرناک فشار خون بالا این است که ممکن است فرد از بیماری خود اطلاع نداشته باشد، در واقع تقریبا یک سوم افراد مبتلا به فشار خون بالا از بیماری خود اطلاع ندارند.
تنها راه آگاهی از فشار خون بالا از طریق معاینات منظم است.
فشار خون بالای کنترل نشده باعث افزایش آسیب به قلب و عروق و افزایش خطر ابتلا به بیماری‌های جدی مانند حمله‌ی قلبی و سکته‌ی مغزی می‌شود.
فشار خون بالا در دراز مدت می‌تواند باعث تشکیل پلاک خونی در اثر باریک شدن رگ‌های خونی و در نتیجه تصلب شرایین می‌شود، در این حالت قلب برای پمپ خون باید سخت تر کار کند و در نتیجه فشار خون بدتر می‌شود.
فشار خون می‌تواند در هر فرد در طول روز بسته به شرایط متفاوت باشد.
عواملی مانند استرس، اضطراب، غذا خوردن (مصرف کافئین یا نمک)، سیگار کشیدن یا عدم ورزش باعث افزایش فشار خون می‌شود.
تغییر شیوه‌ی زندگی بهترین راه برای کنترل فشار خون بالا است.
عوارض فشار خون بالا
فشار بیش از حد بر روی دیواره‌ی شریان‌ها ناشی از فشار خون بالا می‌تواند به رگ‌های خونی و اندام‌های بدن آسیب برساند.
فشار خون بالای کنترل نشده، می‌تواند به عوارض زیر منجر شود:
• حمله‌ی قلبی یا سکته‌ی مغزی: فشار خون بالا می‌تواند باعث سخت و ضخیم شدن شریان‌ها (آترواسکلروز) شود که می‌تواند منجر به حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی یا سایر عوارض شود.
• آنوریسم: افزایش فشار خون می‌تواند رگ‌های خونی را تضعیف و برآمده کند و باعث تشکیل آنوریسم شود. پارگی آنوریسم، می‌تواند تهدید کننده‌ی زندگی باشد.
• نارسایی قلبی: برای پمپ کردن خون در برابر فشار بالا در رگ‌ها، قلب باید سخت تر کار کند که باعث می‌شود دیواره‌ی حفره‌های قلب ضخیم شوند (هایپرتروفی بطن چپ)، در نهایت عضله‌ی ضخیم شده برای برآورده ساختن نیازهای بدن با مشکل مواجه می‌شود، که می‌تواند منجر به نارسایی قلبی شود.
• تضعیف و تنگ شدن رگ‌های خونی در کلیه ها: می‌تواند از عملکرد طبیعی اندام‌ها جلوگیری کند.
• ضخیم شدن، تنگی یا پارگی رگ‌های خونی در چشم: می‌تواند منجر به از دست دادن بینایی شود.
• سندرم متابولیک: این سندرم شامل مجموعه‌ای از اختلالات متابولیکی در بدن از جمله افزایش دور کمر، تری گلیسیرید بالا، کاهش کلسترول لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL یا کلسترول خوب)، فشار خون بالا و سطح بالای انسولین است. این شرایط باعث افزایش احتمال ابتلا به دیابت، بیماری‌های قلبی و سکته‌ی مغزی می‌شود.
• مشکل در حافظه: فشار خون بالای کنترل نشده ممکن است بر توانایی فرد در فکر کردن، یادآوری و یادگیری تاثیر بگذارد. مشکل در حافظه یا درک مفاهیم در افراد مبتلا به فشار خون بالا شایع‌تر است.
• زوال عقل: تنگی یا انسداد شریان‌ها می‌تواند جریان خون به مغز را محدود کند و منجر به نوع خاصی از زوال عقل شود. سکته‌ی مغزی که جریان خون را به مغز متوقف می‌کند نیز می‌تواند دمانس عروقی ایجاد کند.
علایم و نشانه‌های فشار خون بالا
فشار خون بالا ممکن است هیچ نشانه‌ای نداشته باشد حتی اگر میزان فشار خون به سطح خطرناکی برسد، به همین دلیل فشار خون بالا را به عنوان “قاتل خاموش” می‌شناسند، این موضوع چک منظم فشار خون را بسیار حیاتی می‌سازد.
بعضی افراد مبتلا به فشار خون بالا ممکن است سردرد، تنگی نفس یا خونریزی بینی را تجربه کنند اما این علایم و نشانه‌ها اختصاصی نیستند و تا زمانی که فشار خون بالا به میزان تهدید کننده یا شدید نرسیده باشد معمولا اتفاق نمی‌افتند.
فشار خون بالا معمولا با علایمی می‌شود که در زیر ذکر شده، مثل:
• عرق کردن
• اضطراب
• مشکلات خواب
• گرگرفتگی
• از دیگر علایم فشار خون بالا می‌توان سردرد
• سرگیجه
• احساس ضربان در گردن و گوش یا سر
• درد قفسه‌ی سینه
• حالت تهوع
• خستگی یا گیجی
• مشکلات بینایی و تاری دید
• مشکلات تنفسی و تنگی نفس
• ضربان قلب نامنظم
• خون در ادرار
مدیریت و درمان فشار خون بالا
فشار خون تحت تاثیر عوامل مختلفی ایجاد می‌شود، بنابراین برای آن درمان‌های مختلفی وجود دارد.
هدف از درمان فشار خون بالا، حفظ فشار خون کمتر از ۱۳۴/۸۰ است. درمان فشار خون بالا شامل موارد زیر است:
• تغییر شیوه‌ی زندگی
• ترک سیگار
• کاهش وزن (در صورت داشتن اضافه وزن)
• ورزش منظم: فعالیت ورزشی و بدنی با کاهش وزن و کاهش قند خون و سایر عوارض چاقی به کاهش فشار خون کمک می‌کند.
قبل از شروع هر برنامه‌ی ورزشی جدید، با پزشک خود مشورت کنید.
فعالیت‌های ورزشی از جمله پیاده روی، دویدن، دوچرخه سواری و یا شنا برای ۳۰ تا ۴۵ دقیقه در روز می‌تواند به کاهش فشار خون کمک کند.
• خواب کافی
• کاهش استرس
• کنترل منظم فشار خون در منزل
• اجتناب از مصرف الکل
• درمان بیماری زمینه‌ای: درمان بیماری‌های زمینه‌ای که باعث فشار خون بالا می‌شوند، همچنین موجب بهبود فشار خون بالا می‌شود. بیماری‌هایی مانند: تنگی شریان کلیوی، فئوکروموسیتوما (سرطان نادر غده‌ی فوق کلیوی)، نارسایی احتقانی قلب، دیابت، چاقی
• رعایت رژیم غذایی: رژیم غذایی کم سدیم و کم چربی، محدود کردن مصرف کافئین، کاهش مصرف نمک، مصرف غذاهای غنی از پتاسیم (اگر دچار نارسایی کلیوی هستید غذاهای غنی از پتاسیم ممکن است برای شما مضر باشد)، مصرف میوه و سبزیجات، مصرف لبنیات کم چربی و گوشت بدون چربی.
